ជំងឺគ្រុនស្វិតដៃជើង (Poliomelitis)

ប្រវត្តិនៃជំងឺគ្រុនស្វិតដៃជើង

ជំងឺគ្រុនស្វិតដៃជើង គឺជាជំងឺមួយដែលធ្វើអោយកុមារពិការអស់មួយជីវិត ដោយគ្មានឱសថសម្រាប់ព្យាបាល ឬក៏អាចសម្លាប់កុមារ បើសិនជាករណីនោះធ្ងន់ធ្ងរ (អត្រាស្លាប់ពី៥ទៅ១០%) ។
ជំងឺគ្រុនស្វិតដៃជើង បានរាតត្បាតនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាកាលពី១០០ឆ្នាំមុន រហូតដល់ឆ្នាំ ១៩៥៤ ទើបមានការបង្កើតវ៉ាក់សាំងការពារជំងឺគ្រុនស្វិតដៃជើង ។
ឆ្នាំ១៩៨៨ ចាប់ផ្តើមមានកម្មវិធីលុបបំបាត់ជំងឺគ្រុនស្វិតដៃជើង វ៉ាក់សាំងប៉ូលីយ៉ូត្រូវបានផ្តល់អោយកុមារទាំងអស់ដែលមានអាយុក្រោម៥ឆ្នាំ ។
បន្ទាប់មកចំនួនអ្នកដែលកើតជំងឺគ្រុនស្វិតដៃជើង ត្រូវបានថយចុះយ៉ាងខ្លាំង ចាប់ពី ៣០០ ០០០មក៣០០០ករណី ក្រោយរយៈពេល១០ឆ្នាំមក
ប្រទេសកម្ពុជាចាប់ផ្តើមធ្វើការលុបបំបាត់ជំងឺគ្រុនស្វិតដៃជើង នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៤ ដោយបានចាប់ផ្តើមធ្វើទិវាជាតិផ្តល់បន្ថែមថ្នាំបង្ការ និងធ្វើការតាមដានស្រាវជ្រាវជំងឺបានជោគជ័យ ។
ករណីចុងក្រោយគឺនៅខែមិនា ឆ្នាំ១៩៩៧ បានកើតទៅលើ កុមារីម្នាក់អាយុ២ឆ្នាំ ឈ្មោះ មុំ ចាន់ធី ហើយនេះក៏ជាករណីចុងក្រោយដែលមាននៅក្នុងតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក ។ កុមារី មុំ ចាន់ធី នៅពេលនាងមានអាយុ៧ឆ្នាំ ជើងទាំង២របស់នាង នៅតែស្វិតដដែលហើយពិការដើរមិនរួច ។
នៅក្នុងឆ្នាំ២០០០ អង្គការសុខភាពពិភពលោក ប្រចាំតំបន់ប៉ាស៊ីហ្វិកខាងលិច បានប្រកាសថាជំងឺគ្រុនស្វិតដៃជើង ត្រូវបានលុបបំបាត់នៅក្នុងតំបន់ ។
ប្រទេសកម្ពុជា គឺជាប្រទេសមួយដែលមានគុណភាពខ្ពស់ក្នុងការតាមដានជំងឺហើយ និងមានការផ្តល់វ៉ាក់សាំងប៉ូលីយ៉ូជាប្រចាំ ។
ចាប់តាំងពីប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបានចាត់ទុកជាប្រទេសមួយដែលគ្មានជំងឺគ្រុនស្វិតដៃជើង ។
នៅក្នុងឆ្នាំ២០០៤ លើពិភពលោកមាន៦ប្រទេសដែលមានជំងឺគ្រុនស្វិតដៃជើងឆ្លងរាតត្បាត ក្នុងនោះមាន (ប្រទេសឥណ្ឌា ប៉ាគីស្ថាន អាហ្គានីស្ថាន អេហ្ស៊ីប នីហ្សេរីយ៉ា និងនីហ្គ័រ) នៅក្នុងចំណោមប្រទេសទាំងនោះ មានចំនួន ១២៦៦ករណីត្រូវបានរាយការណ៍ ។
សម្រាប់យើងក្នុងពេលឥឡូវនេះ គឺឋិតនៅក្នងុដំណាក់កាលចុងក្រោយក្នុងការលុបបំបាត់ជំងឺគ្រុនស្វិតដៃជើង តែទោះជាយ៉ាងណាប្រទេសកម្ពុជាត្រូវការរក្សាការតាមដានអោយបានកម្រិតខ្ពស់ ព្រោះវាមានសារៈសំខាន់ណាស់ ដើម្បីការពារនូវការឆ្លងជំងឺគ្រុនស្វិតដៃជើង ដោយមេរោគប៉ូលីយ៉ូវីរុស VDPV ដោយមានគុណភាពខ្ពស់នៃការតាមដានករណីខ្វិនទន់អវៈយវៈ ។
VDPV គឺជាវីរុសប៉ូលីយ៉ូ ធ្វើការបំលែងចេញពីវ៉ាក់សាំង OPV (Vaccine Derived Polio Virus) វ៉ាក់សាំងប៉ូលីយ៉ូផឹក OPV (Sabin Strain) អាចប្រែប្រួលនៅក្នុងពោះវៀនមនុស្សនៅក្នុងនោះផងដែរ វាកម្រធ្វើអោយមានជាតិពុល ដូចប្រភេទវីរុស ដែលត្រូវបានគេហៅថា VDPV (>=1% Divergence of VP1 gene) ។
VDPV ត្រូវបានគេរកឃើញនៅក្នុងប្រទេសហៃទី ក្នុងឆ្នាំ២០០០ នៅប្រទេសហ្វីលីពីន ក្នុងឆ្នាំ២០០១ នៅប្រទេសម៉ាដាហ្គាស្កា ក្នុងឆ្នាំ២០០២ នៅប្រទេសចិន និងប្រទេសលាវក្នុងឆ្នាំ២០០៤ ។

តើករណីខ្វិនទន់អវៈយវៈ (AFP) គឺជាអ្វី ? (AFP = Acute Flaccid Paralysis)

ករណីខ្វិនទន់អវៈយវៈ គឺជាផ្នែកមួយនៃជំងឺគ្រុនស្វិតដៃជើង ហើយដើម្បីតាមដានរក ប្រភេទជំងឺដែលដូចជាជំងឺគ្រុនស្វិតដៃជើង ដោយរួមបញ្ចូលទាំង GBS (Guillain-Barre Syndrom), TM (Transverse Myelitis), Traumatic Neuritis , Other enterovirus infection (Coxsackie, Echo, Entro 70,71 ), Toxic Neurophaty, Tick Paralysis, រោគខ្សោយសាច់ដុំ Myasthenia Gravis, រោគសសៃប្រសាទ Porphyria, ការពុល Botulism, Polymyositis ។ល។
ករណីខ្វិនទន់អវៈយវៈ បានចង្អុលបង្ហាញអោយឃើញនៅការចាប់ផ្តើម ចុះខ្សោយនៃសាច់ដុំយ៉ាងឆាប់រហ័សអតិបរមា ដែលធ្វើអោយជំងឺវិវត្តទៅរកសភាពធ្ងន់ធ្ងរ គឺក្នុងរយៈពេលពីរបីថ្ងៃ ជាមួយនិងការបាត់បង់លំនឹងទប់ខ្លួន ហើយនិងសញ្ញាដទៃទៀត ដែលពាក់ព័ន្ធទៅនឹកងជំងឺប្រព័ន្ធសសៃប្រសាទ ។

និយមន័យនៃករណីសង្ស័យគ្រុនស្វិតដៃជើង

កុមារដែលមានអាយុក្រោម១៥ឆ្នាំ កើតជំងឺខ្វិនទន់អវៈយវៈ AFP ហើយនឹងអ្នកជំងឺដទៃទៀត ដែលមានអាយុផ្សេងពីនេះ ហើយត្រូវបានសង្ស័យថាជាជំងឺគ្រុនស្វិតដៃជើង ។ ជំងឺដែលបង្ករោគដោយមេរោគ GBS (គឺមាន១ក្នុងចំណោម ១០០០០០ករណីនៃកុមារដែលមានអាយុក្រោម១៥ឆ្នាំ) គឺច្រើនកើតមានបន្ទាប់ពីជំងឺគ្រុនស្វិតដៃជើងត្រូវបានលុបបំបាត់ ។

ភ្នាក់ងារបង្ករោគ (Infectious Agents)

ប៉ូលីយ៉ូវីរុស គឺជាក្រុមមួយដែលបង្ករោគនៅក្នុងពោះវៀន ហើយក៏ជាក្រុមគ្រួសារជាមួយ និងវីរុស Picorna vividae ហើយនិង RNA Virus ។ មាន៣ប្រភេទ ៖

ប្រភេទ P2 ត្រូវបានលុបបំបាត់នៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៩ (ករណីចុងក្រោយនៅប្រទេសឥណ្ឌា) ។

ប្រភេទ P1 ហើយនិង P3 គឺនៅមានការចម្លង ហើយប្រភេទដែលធ្វើអោយទន់អវៈយវៈ ។

ប៉ូលីយ៉ូវីរុសនេះ គឺវាចូលទៅក្នុងសសៃឈាម ហើយធ្វើការប្រឆាំងនិងបំផ្លាញទៅលើប្រពន្ធបញ្ជានៃសសៃប្រសាទ និងខួរឆ្អឹងខ្នង ។

របៀបឆ្លង រយៈពេលបង្ករោគ ការចម្លង (Mode of Transmission - Incubation - Communicability)

ការចម្លងរោគ ជាបឋមគឺឆ្លងពីមនុស្សម្នាក់ទៅមនុស្សម្នាក់ទៀតតាមរយៈលាមកដោយឆ្លងកាត់តាមមាត់ ហើយវាក៏អាចចម្លងផងដែរតាមរយៈ ការប៉ះពាល់ទៅលើកំហាក ឬវត្ថុរាវ ដែលចេញពីបំពង់កអ្នកជំងឺដែលទើបនិងចាប់ផ្តើមឈឺ
រយៈពេលបង្ករោគប្រហែលពី៧ទៅ១៤ថ្ងៃ
រយៈពេលចម្លងគឺក្នុងរយៈពេលពី២ទៅ៣ថ្ងៃមុនពេលហើយនិងបន្ទាប់ពីចាប់ផ្តើមទន់អវៈយវៈហើយបន្ទាប់ពីនោះមកទៀតការចម្លងអាចមានរហូតដល់៣ទៅ៦សប្តាហ៍ ។

សញ្ញាគ្លីនិក

អាការៈទន់អវយៈវៈដំបូងគឺចាប់ផ្តើមញ័រនៅក្នុងដំណាក់កាលកំពុងឈឺ ហើយជាធម្មតា ការទន់អវៈយវៈ មិនកើតនោពេលក្រោយគ្រុនក្តៅនោះទេ ។ ដោយយោងទៅលើភាពខុសគ្នារវាង GBS ជារឿយៗពុំមានគ្រុនក្តៅហើយការចាប់ផ្តើមទន់អវៈយវៈគឺចាប់ពីជើងមកដៃ ។
អាការៈទន់អវៈយវៈ ដោយសារជំងឺប៉ូលីយ៉ូច្រើនតែកើនៅលើជើង បន្ទាប់មកដៃ ពោះទ្រូង សសៃសាច់ដុំនៅលើមុខ សាច់ដុំសម្រាប់ទប់ទឹកនោម ហើយដែលអាចធ្វើអោយមានការប៉ះពាល់ និងធ្វើអោយរលាកដល់ខួរឆ្អឹងខ្នង ។
អត្រាស្លាប់របស់កុមារដោយសារជំងឺនេះមានពី ៥ទៅ១០% ។

ការតាមដានតាមរយៈមន្ទីរពិសោធន៍

ការធ្វើវិភាគដែលយកមកពីឆ្អឹងខ្នងបានបង្ហាញអោយឃើញថាចំនួនគឺកើនឡើង Lymphocytes (10-200Cell/dl) ហើយប្រូតេអ៊ីនក៏ឡើងតិចតួចដែរ (40-50mg/100mg) ទៅលើភាពផ្ទុយគ្នារវាង GBS បានបង្ហាញអោយឃើញថាពេលណាមានប្រូតេអ៊ីនឡើងក៏ចំនួនកោសិកាគឺធ្លាក់ចុះ
ប៉ូលីយ៉ូវីរុស គឺចម្លងមកពីលាមក ។ ជាធម្មតាវីរុសចូលទៅសំងំលាក់ខ្លួនគឺមានរយៈពេល២សប្តាហ៍ ។ វីរុសនេះអាចរកឃើញនៅក្នុងលាមកក្នុងរយៈពេលពី៦ទៅ៨សប្តាហ៍ ។ ការយកវត្ថុវិភាគ គឺត្រូវលាមក២ដង ហើយអោយបានឆាប់តាមដែលអាចធ្វើបានក្នុងរយៈពេល ២៤ទៅ៤៨ម៉ោង ។
នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ការយកវត្ថុវិភាគគឺត្រូវយកដោយបុគ្គលិកមន្ទីរសុខាភិបាលដែលទទួលបន្ទុកផ្នែកយវត្ថុវិភាគ ។ ត្រូវរក្សាវត្ថុវិភាគនោះនៅក្នុងកម្រិតអង្សារ(៤ទៅ៨អង្សារសេ) ហើយត្រូវបញ្ជូនទៅកម្មវិធីជាតិផ្តល់ថ្នាំបង្ការបន្ទាប់មកកម្មវិធីជាតិផ្តល់ថ្នាំបង្ការ និងអង្គការសុខភាពពិភពលោកផ្ញើវត្ថុវិភាគនោះ ទៅវិទ្យាស្ថានជាតិតាមដានជំងឺឆ្លងនៅប្រទេសជប៉ុនរៀងរាល់សប្តាហ៍ ។ លទ្ធផលនៃការធ្វើការវិភាគ វិជ្ជមានរឺ អវិជ្ជមានគឺត្រូវរាយការណ៍មកកម្មវិធីជាតិផ្តល់ថ្នាំបង្ការក្នុងរយៈពេល ៤សប្តាហ៍ ។ បន្ទាប់មកលទ្ធផលនោះនឹងត្រូវបញ្ជូនទៅខេត្តវិញជាបន្ទាន់ដើម្បីរាយការណ៍ដល់អ្នកពិគ្រោះជំងឺ ។

ការព្យាបាល ការការពារ និងវិធានការទប់ស្កាត់

គ្មានថ្នាំព្យាបាលទេ ហើយមានតែវ៉ាក់សាំងទេដែលអាចការពារនូវការចម្លងវីរុសនេះបាន ។ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាគឺប្រើវ៉ាក់សាំងប៉ូលីយ៉ូ (OPV) ហើយវ៉ាក់សាំងប៉ូលីយ៉ូគឺត្រូវបានគេផ្តល់អោយដោយមិនគិតថ្លៃ តាមរយៈការផ្តល់ថ្នាំបង្ការជាប្រចាំ (អាយុ៦សប្តាហ៍ ១០សប្តាហ៍ ហើយនិង១៤សប្តាហ៍) ។ នៅ្នុងនោះផងដែរ ក៏មានយុទ្ធនាការផ្តល់វ៉ាក់សាំងប៉ូលីយ៉ូបន្ថែមទៅដល់កុមារដែលមានអាយុតិចជាង ៥ឆ្នាំ ។
រាល់ករណីសង្ស័យចំពោះកុមារមានអាយុក្រោម១៥ឆ្នាំ មានអាការៈខ្វិនទន់អវៈយវៈ ត្រូវរាយការណ៍ជាបន្ទាន់ទៅមណ្ឌលសុខភាព ស្រុកប្រតិបត្តិ មន្ទីរសុខាភិបាល កម្មវិធីជាតិផ្តល់ថ្នាំបង្ការ ដែលនៅជិតនោះ ។
បន្ទាប់ពីទទួលបានរបាយការណ៍ បុគ្គលិកមន្ទីរសុខាភិបាលខេត្តទទួលបន្ទុកកម្មវិធីផ្តល់ថ្នាំបង្ការត្រូវចុះទៅអង្កេតអោយបានឆាប់រហ័សដោយសរសេរបំពេញទៅក្នុងទម្រង់របាយការណ៍ និងយកលាមកករណីចំនួន២លើកដើម្បីផ្ញើទៅធ្វើវិភាគរោគ ។

ដកស្រង់ចេញពី Page Facebook កម្មវិធីជាតិផ្តល់ថ្នាំបង្ការ រៀបរៀងដោយ វេជ្ជ.ឆេង ម៉ន